ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਲੱਭਣਾ ਕੋਈ ਖਾਲਾ ਜੀ ਦਾ ਵਾੜਾ ਨਹੀਂ। ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਗਏ ਹੋਵੋਗੇ, ਤੁਹਾਡੇ ਬਹੁਤ ਨੰਬਰ ਵੀ ਆ ਗਏ ਹੋਣਗੇ, ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਚਲਾਕ ਚੁਸਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੋਵੋਗੇ ,ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗਾਂ ਦੇ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਹੋਣਗੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ, ਹੋ ਸਕਦਾ ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਵੋਗੇ ਪਰ ਕੀ ਫਾਇਦਾ ਐਡੀਆਂ ਮੱਲਾਂ ਮਾਰਨ ਦਾ? 

ਵਕਤ ਬਦਲਿਆ ਲੋਕ ਬਦਲੇ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ ਬਦਲਿਆ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬਦਲਿਆ ਠੱਗੀਆਂ ਮਾਰਨ ਦਾ ਦੌਰ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਚੋਰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਕੀ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਦਿਮਾਗੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੋਜ਼ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਠੱਗੀ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਬੰਦਾ ਕਿੱਥੋਂ-ਕਿੱਥੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਬਚੇ, ਇਹ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।

ਤਿੰਨ ਕੁ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਚਰਖਾ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਘਰ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸੁਆਣੀਆਂ ਇਸ ’ਤੇ ਬੜੇ ਹੀ ਚਾਅ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਪੂਣੀਆਂ ਕੱਤਦੀਆਂ ਸਨ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਚਰਖਾ ਕੱਤਣਾ ਸਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮੀਡੀਆ ’ਚ ਸੁਰਖੀਆਂ ਆਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪੂੰਜੀਪਤੀ ‘‘ਅਡਾਨੀ ਅਮੀਰੀ ਪੱਖੋਂ’’ ਤੀਸਰੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ’ਚ ਯੂ.ਕੇ. ਨੂੰ ਟੱਪ ਕੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਭੁੱਖ-ਮਰੀ ’ਚ ਵਾਧਾ ਹੀ ਹੋਇਆ ਹੈ । 

ਚਰਨ ਸਿਉਂ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਤੱਕ ਟਿਕਟਿਕੀ ਲਗਾ ਕੇ ਉਸ ਟਾਹਲੀ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਟਾਹਲੀ ਕਰੀਬ ਚਾਲੀ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਚਰਨ ਸਿਉਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਗਾਈ ਸੀ। ਨੇਕ ਸਿੰਘ ਕਿਹਾ ਕਰਦਾ ਸੀ, “ਰੁੱਖ ਸਾਨੂੰ ਛਾਂ ਦਿੰਦੇ ਨੇ, ਫਲ ਦਿੰਦੇ ਨੇ, ਇਹ ਸਾਡਾ ਸਹਾਰਾ ਨੇ, ਇਹ ਟਾਹਲੀ ਕਦੇ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਪੋਤਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਵੇਗੀ।’’ 

ਬੈਂਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਲਈ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਨਵੀਆਂ ਮੱਲ੍ਹਾਂ ਮਾਰੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਏ.ਟੀ.ਐਮ. (ਆਟੋਮੇਟਿਡ ਟੇਲਰ ਮਸ਼ੀਨ) ਸਿਸਟਮ। ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੇ ਵਾਪਿਸ ਆਉਣ ’ਤੇ ਸੁਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੈਸੇ ਆਪਣੇ ਅਕਾਊਂਟ ’ਚੋਂ ਸੜਕ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

10 ਸਤੰਬਰ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਰੋਕਥਾਮ ਦਿਵਸ਼ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਮਕਸਦ ਆਤਮਹੱਤਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੁਕ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਬਾਰ 10 ਸਤੰਬਰ 2003 ਨੂੰ ਇਹ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਰੋਕੂ ਸੰਘ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਵੱਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਲੱਗ ਭਗ ਅੱਠ ਸਾਲ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਰੌਲੀ ਪਾਉਂਦੀ ਰਹੀ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਬਣਦਿਆਂ ਹੀ ਵਿਸਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਬਿਹਤਰ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਮਿਆਰੀ ਸਰਕਾਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੰਤਰ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਮੁਕਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਗਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਲਈ ਬੇਹਤਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਬਾੜੀ ਸੁਧਾਰ ਆਦਿ।

ਅਧਿਆਪਕ ਉਸ ਸੜਕ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਖੁਦ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਨੀਂਹ ਭਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਚੰਗੀ ਸਖਸੀਅਤ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮਹਿਲ ਉਸਾਰਨ ’ਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦੂਜੇ ਮਾਪੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਮਾਪੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਉਂਗਲੀ ਫੜ ਕੇ ਤੁਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਓਥੇ ਅਧਿਆਪਕ ਉਸ ਦੇ

ਬਰਸਾਤਾਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਜੋਰਾਂ ’ਤੇ ਹੈ ਉਧਰੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰੇਮੀ ਲੋਕਾਂ, ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਮਹਿਕਮਿਆਂ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਵੀ ਪੌਦੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕਾਫੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੱਲ੍ਹ ਮੈਂ ਐਪ ਰਾਹੀਂ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਕੁਝ ਪੌਦੇ ਲੈ ਕੇ ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਕੋਲ ਗਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ ਚਲੋ ਜਵਾਨੋਂ ਕੁਝ ਬੂਟੇ ਲਗਾ ਕੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਹਿੱਸਾ ਪਾਈਏ। 

ਅੱਜ 30 ਅਗਸਤ ਹੈ ਤੇ ਅੱਜ ਦਾ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ ਜੋ ਪੁਲਿਸ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਜਾਂ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ੱਕੀ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਗਾਇਬ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਜਾਂ ਜੋ ਸ਼ੱਕੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ‘ ਗੁੰਮ’ ਹੋਏ ਕਿ ਮੁੜ ਕਦੇ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਪਰਤੇ।

ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ’ਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਹਾਸ ਰਸ ਵਿਧਾ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਨਰੜ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਆਪਣਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੁਖ ਲੱਚਰ ਅਤੇ ਅਸੱਭਿਅਕ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵੱਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮੋੜਿਆ ਬਲਕਿ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਅਜੀਬੋ ਗਰੀਬ ਭੱਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਅਤੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਰਾਹੀਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਲੋਕ ਸ਼ੋਸਲ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਬਟੋਰਨ ਦੇ ਵਹਾਅ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰਹੁ ਰੀਤਾਂ ਨੂੰ ਲੀਹ ਤੋਂ ਭਟਕਾਇਆ ਹੈ।

ਚਰਖਾ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਲੋਕ ਬੋਲੀਆਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ “ਜੋਗੀ ਉੱਤਰ ਪਹਾੜੋਂ ਆਇਆ ਚਰਖੇ ਦੀ ਘੂਕ ਸੁਣ ਕੇ’’ “ਚਰਖਾ ਮੈਂ ਕੱਤਦੀ ਤੰਦ ਤੇਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਪਾਵਾਂ’’ “ਮੈਂ ਕੱਤਾਂ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਨਾਲ ਚਰਖਾ ਚੰਨਣ ਦਾ’’

ਤਲੀਮ ਲੈਣੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਹਿਲੂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਪਟੜੀ ’ਤੇ ਚੱਲਣ ’ਤੇ ਭਰਪੂਰ ਖੁਸ਼ੀ, ਸਕੂਨ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹਰ ਵਸਤੂ ਵਿਚਾਰ, ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁੱਢਲੀ ਤਲੀਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਏਦਾਂ ਉਸਨੂੰ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਦੀ ਸੋਝੀ ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ, ਵਰਤ ਵਰਤਾਉ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਕਲ੍ਹ ਸਭ ਦੇ ਮੱਥੇ ’ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਹਨੂੰ ਮਰਜੀ ਛੇੜ ਲਵੋ, ਉਹੀਓ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ, ਮੇਰੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਦੁਖੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਰੱਬ ਨੇ ਸਾਰੇ ਜਹਾਨ ਦੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਮੇਰੇ ਹੀ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਸਖਸ਼ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਗੱਲੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਧੰਦੇ ਦੀ।

ਅੱਜ ਦੀ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਸਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ? ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਨੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਮਰਦ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ, ਇਹ ਸਭ ਕਹਿਣ-ਸੁਣਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹਨ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਪਾਸੇ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸੱਚਾਈ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਹੈ,

ਮਨੁੱਖ ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਪੁਤਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਣੇ-ਅਣਜਾਣੇ, ਸਿੱਧੇ-ਅਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਉਹਨਾਂ ਗਲਤੀਆਂ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤ ਪੂਰਨ ਲਈ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਨਾ ਬਲੈਕਮੇਲਿੰਗ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਕੋਲੋਂ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਕੋਲੋਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹਾਸਿਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜੇ ਚਾਹੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਨੂੰ ਕੁਝ ਅਤਿਅੰਤ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇ ਕੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। 

ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਹਰ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀ ਦਾ ਵਿਦੇਸ ਜਾਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਧੜਾ-ਧੜ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਈਲੈਟਸ ਸੈਂਟਰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੈਂਡ ਦਿਵਾਉਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਇੰਨਾ ਸੈਂਟਰਾਂ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਆਮ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸੁਨਿਹਰੀ ਭਵਿੱਖ ਨਜਰ ਆਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦਾ। 

ਉੱਤਮ ਸਿੰਘ ਹਰੀਜਨ ਬਰਾਦਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਗੁਰਸਿੱਖ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਿੱਧਾ ਸਾਦਾ ਇਨਸਾਨ ਸੀ, ਦਿਹਾੜੀ ਦੱਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਕਰਕੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਗੁਰੂ ਘਰ ਨਿੱਤ ਤਾਂ ਹਾਜ਼ਰੀ ਨਹੀ ਸੀ ਲੱਗਦੀ ਪਰ ਗੁਰੂ ਉੱਪਰ ਪੂਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਦੋ ਬੱਚੇ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਤੇ ਇੱਕ ਲੜਕਾ ਘਰ ਵਾਲੀ ਸਮੇਤ ਕੁੱਲ ਚਾਰ ਜੀਆਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੱਡੀ ਜਨਸੰਖਿਆ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਿਆ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਾਡਰਨ ਢੰਗ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵੱਲ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧ ਰਹੇ ਰੁਝਾਨ ਸਦਕਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਠੋਸ ਕੂੜੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ।

ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਲਾਗ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੰਪੀ ਸਕਿੰਨ ਆਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।ਇਸ ਵੇਲੇ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਪਸਾਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਆਏ ਦਿਨ ਅਣਗਿਣਤ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਨੇ ਅਤੇ ਅਣਗਿਣਤ ਪਸ਼ੂ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਹੈ। 

ਦੋਸਤੋ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ਼ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੂਲ ਅੰਗ ਹਨ। ਪਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਇਹ ਰਿਵਾਜ਼ ਬਦਲਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੁੱਝ ਰਿਵਾਜ਼ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਚੱਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਆਪਾਂ ਸੰਧਾਰੇ ਦੇਣ ਦੇ ਰਿਵਾਜ਼ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਾਂਗੇ ਜੋ ਕਿ ਪੇਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਧੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ। ਪਰ ਅੱਜ-ਕੱਲ ਸੰਧਾਰਿਆਂ ਦਾ ਰਿਵਾਜ਼ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਘੱਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਨਾਂ ਕਰਵਾਈਏ ਕਿ ਉਹ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਨੌਕਰੀ ਲੱਗੇਗਾ ਬਲਕਿ ਪੜ੍ਹਾਈ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਬੱਚਾ ਚੰਗੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਅੱਛਾ ਇਨਸਾਨ ਬਣ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਸਕੇ। 

ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਉਸਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਝਲਕਦੀ ਹੈ। ਮਿਲਣਸਾਰ ਸੁਭਾਅ, ਨਿਮਰ ਸਲੀਕਾ ਅਤੇ ਕਹਿਣੀ ਕਥਨੀ ਦਾ ਪੱਕਾ ਕਿਰਦਾਰ, ਸੱਚ ਨੂੰ ਸੱਚ ਕਹਿਣ ਦਾ ਜੇਰਾ ਰੱਖਣਾ ਚੰਗੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਦੇ ਅਹਿਮ ਗੁਣਾ ਵਿਚੋਂ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਪੜਾਵਾਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਾੜਾ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਾੜਾ ਅਨੁਭਵ ਕਠੋਰ ਸਬਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਹੀ ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ

ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਤ ਬਦਲ ਗਏ, ਤਕਨੀਕ ਬਦਲ ਗਈ, ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਬਦਲ ਗਿਆ ਪਰ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਇਸੇ ਗੱਲ ’ਤੇ ਅੜੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ! ਆਪਣੇ ਰੁਤਬੇ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਖਾਤਰ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਬਿਨਾ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਰੀਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਪੜ੍ਹ-ਲਿਖ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਂ ਸ਼ਰਮ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਜਦ ਕਿ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ ਜਾ ਕੇ ਇਹੋ ਨੌਜਵਾਨ ਹਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਮਿਕਨਾਤੀਸੀ ਯਾਦਾਂ ਵਜੋਂ ਕੁਝ ਯਾਦਾਂ ਇਹ ਵੀ ਨੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਮ ਇੱਕ ਜੀਪ ਆ ਕੇ ਪੰਡਿਤ ਗੋਪਾਲ ਚੰਦ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਹੱਟੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਖੜ੍ਹਦੀ ...ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੱਟੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਜੀਪ ਆਉਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅੱਜ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਥ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਦਿਖਾਈ ਜਾਵੇਗੀ ਜੀਪ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਧਨੀ ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਹਾਇਕ l

ਇੱਕ ਆਈ.ਏ.ਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜੋ ਕਿ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁੁਕਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਹ ਹੁਣ ਇੱਕ ਸੁੁਸਾਇਟੀ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਇਆ ਸੀ । ਇਹ ਬਜ਼ੁੁਰਗ, ਸੇਵਾਮੁੁਕਤ ਆਈਏਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਟਹਿਲਦੇ ਹੋਏ, ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲ ਨਫ਼ਰਤ ਭਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ । 

ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਬਦਕਿਸਮਤ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਘੱਟ-ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਪਰ ਸੂਝਵਾਨ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਹੀ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸਾਂਭਿਆ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸਾ ਤੇ ਰੰਗਲਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਆਇਆ ਹੈ। 

ਹਰ ਸਾਲ 26 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਕਾਰਗਿਲ ਵਿਜਯ ਦਿਵਸ 1999 ਵਿੱਚ ਕਾਰਗਿਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਜਿੱਤ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ ਚੋਟੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਜਸਨ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ, ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। 

ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰ ਰਹੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੀ ਵਿਆਪਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਢਾਲਣ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਸੰਗਠਨ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਕਾਰਵਾਈ ਲਾਮਬੰਦ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇਨਕਲਾਬ ਜਿੱਤਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।

ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨਿਊਜ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਇਕ ਅਹਿਮ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਅਹਿਮ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵਿਚ ਨਿਊਜ਼ ਰੀਡਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸਾਰੇ ਦਿਨ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਚੁਕੰਨੇ ਰਹਿਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਿਊਜ਼ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ, ਰਿਪੋਰਟਰ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਿਊਜ਼ ਰੀਡਰਾਂ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਦਿਨ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਰਹੇ। 

ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ! ਸਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹਮੇਸ਼ਾ, ਅਸੀਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ, ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਬਾਰੇ ਲੋਕ ਕੀ ਸੋਚਣਗੇ ਜਾਂ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ। ਮੰਨਿਆ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਗਲਤ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਈਏ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਪਰ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਇਹ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਫਾਲਤੂ ਦਾ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਣਾ ਹੀ ਹੈ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਬੰਧੀ “ਵਾਤਾਵਰਨ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਅੰਤਰ ਸਰਕਾਰੀ ਪੈਨਲ” ਨਾਂ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਵੱਲੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਦੀ ਨਿਕਾਸੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਦਰ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਖਤਰੇ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਤੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਐਂਟੋਨੀਓ ਗੁਤਰਸ ਵੱਲੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਿਰ

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਹੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਮਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਰੋਗੀ ਦੀ ਸੋਚ ਨਾਲੋਂ ਆਰੋਗੀ ਦੀ ਸੋਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸਾਰੂ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਵੇਰ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਨੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਨਿਆਮਤ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਲੋਕ ਸਰੀਰਕ ਕੰਮ ਘੱਟ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਸਵੇਰ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਕੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਚੁਸਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।