ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 25 ਮਾਰਚ
ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 63.56 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2014-15 ਵਿੱਚ 146.3 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 2023-24 ਦੌਰਾਨ 239.2 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਕਾਸ ਦਰ 5.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ 2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਡੇਅਰੀ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ, ਐਸ.ਪੀ. ਸਿੰਘ ਬਘੇਲ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁੱਧ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ 48 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧੀ ਹੈ, ਸਾਲ 2023-24 ਦੌਰਾਨ 471 ਗ੍ਰਾਮ/ਵਿਅਕਤੀ/ਦਿਨ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਉਪਲਬਧਤਾ 322 ਗ੍ਰਾਮ/ਵਿਅਕਤੀ/ਦਿਨ ਸੀ।
1998 ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ 25 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਡੇਅਰੀ ਸੈਕਟਰ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ।
ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਲਈ ਕੀਤੇ ਗਏ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੂਰਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਡੇਅਰੀ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (NPDD) ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
NPDD ਦਾ ਕੰਪੋਨੈਂਟ 'A' ਡੇਅਰੀ ਸੈਕਟਰ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਲਈ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਦੁੱਧ ਜਾਂਚ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਠੰਢਕ ਸਹੂਲਤਾਂ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
'ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਡੇਅਰੀ' ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਕੰਪੋਨੈਂਟ 'B' ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸੰਗਠਿਤ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਵਧਾ ਕੇ, ਡੇਅਰੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕ-ਮਾਲਕੀਅਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਧਾ ਕੇ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ।
ਰਾਜ ਡੇਅਰੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੰਘਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ, ਕੇਂਦਰ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਪੂੰਜੀ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਵਿਆਜ ਸਹਾਇਤਾ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਵਿਕਾਸ ਫੰਡ (AHIDF) ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਉੱਦਮੀਆਂ, ਡੇਅਰੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ, ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਕ ਸੰਗਠਨਾਂ, ਨਿੱਜੀ ਫਰਮਾਂ, MSMEs ਅਤੇ ਸੈਕਸ਼ਨ 8 ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਯੋਗ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਫੰਡ ਦੇਣ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਬੈਂਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਮੁੱਲ ਵਾਧਾ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਡੇਅਰੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਮੁੱਲ ਵਾਧਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ, ਪਸ਼ੂ ਫੀਡ ਨਿਰਮਾਣ ਪਲਾਂਟ, ਨਸਲ ਸੁਧਾਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਨਸਲ ਗੁਣਾ ਫਾਰਮ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ ਦੌਲਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ (ਖੇਤੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ) ਅਤੇ ਵੈਟਰਨਰੀ ਟੀਕਾ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਉਤਪਾਦਨ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਸਹੂਲਤਾਂ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਣੀਆਂ ਹਨ।
ਗਾਵਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਸਰਕਾਰ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਗਾਵਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਅਪਗ੍ਰੇਡੇਸ਼ਨ ਲਈ 'ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੋਕੁਲ ਮਿਸ਼ਨ' ਲਾਗੂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਸ਼ੂਧਨ ਮਿਸ਼ਨ (ਐਨਐਲਐਮ) ਪੋਲਟਰੀ, ਭੇਡ, ਬੱਕਰੀ ਅਤੇ ਸੂਰ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਉੱਦਮਤਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਨਸਲ ਸੁਧਾਰ 'ਤੇ ਤਿੱਖਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ, ਐਫਪੀਓ, ਐਸਐਚਜੀ, ਸੈਕਸ਼ਨ 8 ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਦਮਤਾ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਨਸਲ ਸੁਧਾਰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪਸ਼ੂਧਨ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਰੋਗ ਨਿਯੰਤਰਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲੈਕਟਿਕ ਟੀਕਾਕਰਨ, ਪਸ਼ੂਧਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਬਿਮਾਰੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਧਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।