Sunday, June 15, 2025  

ਲੇਖ

ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਚੁਣੌਤੀ

ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਚੁਣੌਤੀ

ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹਵਾ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਵਧਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ । ਸਵਿਸ ਸੰਗਠਨ ਆਈ.ਕਿਯੂ.ਏਅਰ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਵਿਸ਼ਵ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਰਿਪੋਰਟ 2024 ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 20 ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ’ਚ 13 ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ । ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਿਕ ਦਿੱਲੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮ ਦਾ ਬਰਨੀਹਾਟ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਲਾਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵੀ ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੰਕਟ

ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੰਕਟ

ਜਲ ਹੀ ਜੀਵਨ ਹੈ’ ਅਤੇ ‘ਜਲ ਹੈ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ’, ਇਹ ਮਹਿਜ਼ ਨਾਅਰੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਸਗੋਂ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇੱਕ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਣੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵ ਦੇ ਜਿਊਂਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਿੱਲਤ ਸਾਡੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ਉੱਤੇ ਇਹ ਕਿੱਲਤ ਆ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਥਾਂਵਾਂ ਉੱਤੇ ਇਹ ਕਿੱਲਤ ਹੌਲੀ–ਹੌਲੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਲ
ਜਿਵੇਂ–ਜਿਵੇਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਵੀ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ‘ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫ਼ਾਰ ਟਰਾਂਸਫ਼ਾਰਮਿੰਗ ਇੰਡੀਆ’ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਸਬੰਧੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਫ਼ਰਵਰੀ, 2024 ਵਿੱਚ ਛਾਪੀ ਗਈ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ 60 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਕਿੱਲਤ ਝੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਦਾਰੇ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਦਿ੍ਰੜ੍ਹ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ’ਚ ਹਰ ਸਾਲ ਦੋ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਲੋਕ ਦੂਸ਼ਿਤ ਪਾਣੀ-ਪੀਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ‘ਯੇਲ’ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ 2022 ਵਿੱਚ ਗੰਦਾ ਪਾਣੀ-ਪੀਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ 180 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਭਾਰਤ 141ਵਂੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਆਊਂਦਾ ਹੈ।

“ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਆਦਤ ਮੌਤ ਨੂੰ ਸੱਦਾ

“ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਆਦਤ ਮੌਤ ਨੂੰ ਸੱਦਾ

ਤੰਬਾਕੂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਨ, ਤੰਬਾਕੂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾਉਣ ਲਈ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਉਤਪਾਦ ਭੇਜ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਕੇ, ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਤੰਬਾਕੂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਚਣੌਤੀ ਹੈ। ਤੰਬਾਕੂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਜ਼ਹਿਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਤ ਵੱਲ ਧੱਕਦਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ 13-15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਕਰੀਬ 37 ਮਿਲੀਅਨ ਬੱਚੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ 1.3 ਮਿਲੀਅਨ ਮੌਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 3500 ਮੌਤਾਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਬੋਝ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਮੌਤ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਤੰਬਾਕੂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਬੋਝ 1.77 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ, ਜੋ ਜੀਡੀਪੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ। 2003 ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂ ਨਿਯੰਤਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਆਪਕ ਕਾਨੂੰਨ ਸਿਗਰਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤੰਬਾਕੂ ਉਤਪਾਦ ਐਕਟ-ਕੋਪਟਾ-2003 ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜਨਤਕ ਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਤੰਬਾਕੂਨੋਸ਼ੀ ਰਹਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਰੁਝਾਨ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।

ਰਾਈਟ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢ ਕੇ ਵਿਸ਼ਵ ’ਚ ਨਾਮ ਕੀਤਾ

ਰਾਈਟ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢ ਕੇ ਵਿਸ਼ਵ ’ਚ ਨਾਮ ਕੀਤਾ

ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢਣ ਵਾਲੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਾਈਟ ਭਰਾਵਾਂ ਚੋਂ ‘ਵਿਲਬਰ ਰਾਈਟ’ ਦਾ ਜਨਮ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 1867 ਅਤੇ ‘ਓਰਵਿਲ ਰਾਈਟ’ ਦਾ 19 ਅਗਸਤ 1871 ਨੂੰ ‘ਹੋਇਓ ਦੇ ਨਗਰ ਡੇਟਨ’ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪ 7 ਭੈਣ ਭਰਾ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ‘ਮਿਲਟਨ ਰਾਈਟ’ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ‘ਸੂਜ਼ਨ ਰਾਈਟ’ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਾਪ ਪਾਦਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਰਹਾਇਸ਼ ਟਿਕਾਣੇ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਰਾਈਟ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ਥਾਂ 1884 ਵਿੱਚ ਟਿੱਕਿਆ ਸੀ। ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆ ਸਿਰਫ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੱਕ ਦੀ ਸੀ। ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਦਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਈ। ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਰਾਈਟ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਕੋਲ ਉਚੇਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਦਿਵਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਪੈਸਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ।

ਆਪਣੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਫਰਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਥਿੜਕ ਰਿਹਾ ਮੀਡੀਆ

ਆਪਣੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਫਰਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਥਿੜਕ ਰਿਹਾ ਮੀਡੀਆ

ਜਦੋ ਅਸੀਂ ਪੱਤਰਕਾਰਤਾ ਭਾਵ ਸਹਾਫ਼ਤ (Journalism) ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ’ਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਮਾਮਲੇ ਦੇ ਬਾਰੇ ਆਵਾਜ਼, ਦਰਸ਼ਨ ਜਾਂ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਜਾਂ ਸਰੋਤਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸਹਾਫ਼ਤ ਜਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਜਾਂ ਸਹਾਫੀ ਆਖਦੇ ਹਨ।
ਦਰਅਸਲ ਮੀਡੀਆ ਜਾਂ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਇੱਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਂਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਕਦੋਂ ਰੁਕੇਗਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਰੁਝਾਨ

ਕਦੋਂ ਰੁਕੇਗਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਰੁਝਾਨ

ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਖੇਡ ਅਤੇ ਖੜਗ ਭੁਜਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਗਿ੍ਰਫ਼ਤ ਵਿੱਚ ਜਕੜਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ । ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਹਿੰਦ-ਪਾਕਿ ਸਰਹੱਦ ਤੇ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਲਗਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਪਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਡਰੋਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਤਸਕਰੀ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਦੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਲਈ ਬੜੇ ਲੰਮੇ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। 1988 ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਾਰਕੋਟਿਕਸ ਡਰੱਗਜ ਸਾਈਕੋਟਰਾਪਿਕ ਸਬਸਟੈਂਸ ਐਕਟ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿਹਤ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮਹਿਕਮੇ ਵੱਲੋਂ 1988 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਊ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਊ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਰੱੈਡ ਕਰਾਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ।

ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਕਿਨਾਰੇ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ

ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਕਿਨਾਰੇ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ

ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹਨ ਪਰ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਂਅ ’ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਬਸੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਉਜਾੜਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ ਤੇ ਬਨਸਪਤੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਸਫ਼ਾਇਆ ਕੀਤਾ ਹੈ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਉਹ ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੇ ਦੁਰਲੱਭ ਬਨਸਪਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਹੁਣ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਦੇ ਕੰਢੇ ਹਨ।

ਰੀਲਾਂ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਭਰਮਪੂਰਨ ਦੁਨੀਆਂ

ਰੀਲਾਂ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਭਰਮਪੂਰਨ ਦੁਨੀਆਂ

ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਰੀਲਾਂ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਰੀਲਾਂ ਦੇਖਣਾ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਰੀਲਜ਼ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਰੇਂਜ ਇੰਨੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਘੰਟਿਆਂਬੱਧੀ ਰੁਝਾਈ ਰੱਖ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਹਾਲਾਤ ਅਜਿਹੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਰੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰੀਲਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਭਵਿੱਖ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜੋੜ ਕੇ ਤੁਹਾਡਾ ਭਵਿੱਖ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਗੀਆਂ। ਉਹ ਵੀ ਦੱਸ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਪਤੀ ਨਾਲ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਖ਼ੂਨੀ ਪੰਨਾ : ਛੋਟਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ ਕਾਹਨੂੰਵਾਨ

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਖ਼ੂਨੀ ਪੰਨਾ : ਛੋਟਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ ਕਾਹਨੂੰਵਾਨ

ਇਸ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ ਜਾਂ ਪਹਿਲਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨੇ ਫਰੋਲਿਆਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ 1726 ਈ: ਨੂੰ ਅਬਦੁਸ-ਸੱਮਦ ਖਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਜਕਰੀਆਂ ਖਾਂ (ਖ਼ਾਨ ਬਹਾਦਰ) ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੱਗੇ ਜਕਰੀਆਂ ਖਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਯਹੀਆਂ ਖਾਂ ਸੀ। ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜਕਰੀਆਂ ਖਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜਾਲਮ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਨਿਰਦਈ ਸੀ। ਯਹੀਆਂ ਖਾਂ ਨੇ ਲੱਖਪਤ ਰਾਏ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਜਸਪਤ ਰਾਏ ਨੂੰ ਜੋ ਏਮਨਾਬਾਦ ਦਾ ਫ਼ੌਜਦਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਰੱਖੇ ਸਨ।
ਸੰਨ 1746 ਈ: ਵਿੱਚ ਜਸਪਤ ਰਾਏ ਨੇ ਆਮ ਜਨਤਾ ਤੇ ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਸਖ਼ਤੀ ਕਰਕੇ ਜ਼ਜ਼ੀਆ ਵਸੂਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਏ। ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਹ ਜਥਾ ਘੁੰਮਦਾ ਘੁੰਮਾਉਂਦਾ ਏਮਨਾਬਾਦ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੋੜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਫ਼ੌਜਦਾਰ ਜਸਪਤ ਰਾਏ ਨੂੰ ਇਤਲਾਹ ਮਿਲੀ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਥਾ ਗੁ: ਰੋੜੀ ਸਾਹਿਬ ਆ ਕੇ ਠਹਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਸਪਤ ਰਾਏ ਫ਼ੌਜ ਲੈ ਕੇ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ‘ਤੁਸੀ ਇੱਥੋ ਚਲੇ ਜਾਉ’ ਤਾਂ ਅੱਗੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਰਸਦ ਪਾਣੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਸੀ ਇੱਕ ਰਾਤ ਇੱਥੇ ਠਹਿਰ ਕੇ ਰਸਦ ਪਾਣੀ ਇੱਕਠਾ ਕਰਕੇ ਸੁਭਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਇੱਥੋਂ ਚਲੇ ਜਾਵਾਂਗੇ।’ ਪਰ ਜਸਪਤ ਰਾਏ ਕਿੱਥੇ ਮੰਨਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਮੌਕੇ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਇਹ ਲੜਾਈ ਲੜਨੀ ਪਈ। ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਉਂ ਗਹਿਗੱਚ ਲੜਾਈ ਹੋਈ। ਇਸੇ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਨਿਰਭੈ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੁਰਤੀ ਦਿਖਾਉਂਦਿਆ ਫ਼ੌਜਦਾਰ ਜਸਪਤ ਰਾਏ ਦੇ ਹਾਥੀ ਦੀ ਪੂਛ ਫੜ ਕੇ ਹਾਥੀ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੈਠੇ ਜਸਪਤ ਰਾਏ ਦੀ ਗਰਦਨ ਉਡਾ ਦਿੱਤੀ। ਜਸਪਤ ਰਾਏ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਮੱਚ ਗਈ ਤੇ ਫ਼ੌਜ ਉੱਥੋਂ ਭੱਜ ਗਈ।

ਚੰਗਾ ਸੁਭਾਅ, ਸਮਝਦਾਰੀ ਤੇ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਸਰੋਤ

ਚੰਗਾ ਸੁਭਾਅ, ਸਮਝਦਾਰੀ ਤੇ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਸਰੋਤ

ਚੰਗਾ ਸੁਭਾਅ, ਸਮਝਦਾਰੀ ਤੇ ਸੰਬੰਧ ਭਾਵੇਂ ਵੇਖਣ ਤੇ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੱਖਰ ਸਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਸਮਝਦਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੀ ਸੁਭਾਅ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਮਝਦਾਰ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਨ ਹੀ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਬਿਨਾ ਸਮਝਦਾਰੀ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸੁਭਾਅ ਹੋਣਾ ਵੀ ਮੁਮਕਿਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਮਝਦਾਰ ਲੋਕ ਹੀ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਤੰਗ ਦਿਲ, ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵੇਖ ਕੇ ਸੜਨ ਵਾਲੇ, ਚੁਗਲਖੋਰ, ਹੈਂਕੜਬਾਜ, ਖੁਦਗਰਜ, ਕੰਮਚੋਰ, ਧੋਖੇਬਾਜ, ਗੁਸੈਲੇ, ਜਾਲਸਾਜ, ਖਚਰੇ, ਦੋਗਲੇ ਅਤੇ ਵਾਅਦਾ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਨਾ ਤਾਂ ਸਮਝਦਾਰ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਚੰਗਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚੰਗਾ ਮਾੜਾ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾਰ ਅਤੇ ਮੂਰਖ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ’ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਭਾਵੇਂ ਸੱਤ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਪਾਰ ਵਸਦੇ ਹੋਣ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਉਹ ਦੇਰ ਸਵੇਰ ਯਾਦ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਨੇੜੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹਰ ਵੇਲੇ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਬਿਗਾਨਿਆਂ ਵਰਗੇ ਹੀ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਖਾਣ ਕਿ ਚੰਗੇ ਗੁਆਢੀਂ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਮਾੜਾ ਗੁਆਢੀਂ ਸਦਾ ਹੀ ਰਿਸਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਾੜੇ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਦਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਜ਼ਰੂਰੀ

ਦਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਜ਼ਰੂਰੀ

ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਗਤੀ ’ਚ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ

ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਗਤੀ ’ਚ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ

ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸ਼ਰੇਆਮ ਲੁੱਟਣ ਦੇ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਜਰਮਾਨਾ ਹਥਕੰਡੇ

ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸ਼ਰੇਆਮ ਲੁੱਟਣ ਦੇ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਜਰਮਾਨਾ ਹਥਕੰਡੇ

ਦੁਆ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਗਾਮ ਅਮਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹੇ!

ਦੁਆ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਗਾਮ ਅਮਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹੇ!

ਮਹਾਨ ਨਾਇਕ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ...

ਮਹਾਨ ਨਾਇਕ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ...

ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ 2035 ਤੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਲਈ ਉਮਰ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਧਾ ਕੇ 70 ਸਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ

ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ 2035 ਤੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਲਈ ਉਮਰ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਧਾ ਕੇ 70 ਸਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੇ ਪੋਲੀਓ ਰੋਕੂ ਟੀਕਾਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੇ ਪੋਲੀਓ ਰੋਕੂ ਟੀਕਾਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ

ਲਹਿਨਾਜ਼ ਰਾਣਾ ਤੇ ਨੂਰ ਢਿੱਲੋਂ ਦਾ ਕਪੂਰਥਲਾ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ

ਲਹਿਨਾਜ਼ ਰਾਣਾ ਤੇ ਨੂਰ ਢਿੱਲੋਂ ਦਾ ਕਪੂਰਥਲਾ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ

ਬੜੇ ਸ਼ੌਂਕ ਸੇ ਸੁਣ ਰਹਾ ਥਾ ਜ਼ਮਾਨਾ, ਤੁਮਹੀ ਸੌਂ ਗਏ ਦਾਸਤਾਂ ਕਹਿਤੇ-ਕਹਿਤੇ

ਬੜੇ ਸ਼ੌਂਕ ਸੇ ਸੁਣ ਰਹਾ ਥਾ ਜ਼ਮਾਨਾ, ਤੁਮਹੀ ਸੌਂ ਗਏ ਦਾਸਤਾਂ ਕਹਿਤੇ-ਕਹਿਤੇ

ਮੇਰੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਦਾਦੀ (ਬੜੀ ਅੰਮਾ) ਦੀ ਪਿਆਰੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ

ਮੇਰੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਦਾਦੀ (ਬੜੀ ਅੰਮਾ) ਦੀ ਪਿਆਰੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ

Back Page 1