ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਦਲਬਦਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਫੁੱਲ ਮੌਜਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਐਨਾ ਰੋਲ ਘਚੋਲਾ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਕਿਸ ਪਾਰਟੀ ਵੱਲੋਂ ਚੋਣ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਕਾਂਗਰਸੀ ਸੀ ਉਹ ਬੀਜੇਪੀ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜਿਆ ਹੈ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਆਪ ਦਾ ਸੀ ਉਹ ਅਕਾਲੀ ਹੋ ਗਿਆ।

ਅਜੋਕੇ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਇਕ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਉੱਘੇ ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਮੈਕਸ ਵੇਬਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਟੂਕੇ ਸਨ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਨਾਪਣ-ਤੋਲਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਅਤੇ ਪਾਏਦਾਰ ਕਸੌਟੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ:-‘‘ਉਹ ਸ਼ਖ਼ਸ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਚੱਕੇ (wheels of history) ’ਤੇ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਰੱਖਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਖੂਬੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ

ਭਾਰਤੀ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ, ਜੋ ਕਦੇ ਬੌਧਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ, ਸਿਆਸੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੇ ਵਧਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦੀ ਹੈ - ਅਕਾਦਮਿਕ ਉੱਤਮਤਾ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ - ਅਤੇ ਖੋਜ, ਅਧਿਆਪਨ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਚਰਚਾ ’ਤੇ ਇੱਕ ਠੰਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।

ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਢਾਂਚੇ ’ਚ ਵੋਟ ਦੀ ਤਾਕਤ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਹੈ।ਇਸੇ ਤਾਕਤ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਰਾਜਸੀ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਲੈਣ ਲਈ ਵੋਟਰਾਂ ਦੇ ਦੁਆਰ ’ਤੇ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਨਾ ਕੇਵਲ ਦੁਆਰ ’ਤੇ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਅਪਣੱਤ ਵੀ ਜਤਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।ਵੋਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤੱਤੀਆਂ ਠੰਢੀਆਂ ਵੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਵਾਉਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਰਾਜਸੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਜਿਨਾਂ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਸਾਸਰੀਕਾਲ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਵੀ ਪਾਸਾ ਵੱਟਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦ ਸਾਸਰੀਕਾਲ ਬੁਲਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਾਸਰੀਕਾਲ ਬੁਲਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਜੱਫੀਆਂ ਵੀ ਪਾਉਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਸੀਬੀਐਸਈ 12ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਤੇ ਯਕੀਨਨ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦੈ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਮਾਅਰਕਾ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਟੋਲ਼ੀ, ਵਕਤੀ ‘ਸਟਾਰ’ ਵੱਜੋਂ ਉੱਭਰੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਰਸਾਇਣਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਗਣਿਤ ਆਦਿ ਅੰਦਰ ‘ਚਮਤਕਾਰੀ’ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ‘ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ’ ’ਤੇ ਘੁੰਮਣਗੀਆਂ। ਫਿਰ ਵੀ, ਇਹ ‘ਕਾਮਯਾਬੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ’ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਭਾਉਂਦੀਆਂ।

ਜੀਵਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਅਨਮੋਲ ਦਾਤ ਹੈ । ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਅਨਮੋਲ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਵੀ ਹੈ । ਸਭ ਤੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਤਨ , ਤਨ ਅੰਦਰ ਸੋਚ , ਸਮਝ ਦੀ ਸਮਰਥਾ , ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ’ਚੋਂ ਕੇਵਲ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਈ ਹੈ । ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਦੀ ਚੋਣ ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ । ਇਹ ਪੂਰਨ ਆਨੰਦ ਦਾ ਅਵਸਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਖ਼ਾਸ ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਬਖਸ਼ਿਆ ਹੈ । ਪਰ ਇਸ ਆਨੰਦ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

ਨੰਦਿਨੀ ਨੇ ਜਿਉਂ ਹੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ, ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਛਲੇ ਬੈਂਚ ’ਤੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਨਮਨ ’ਤੇ ਪਈ। ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਮਿਲੇ-ਜੁਲੇ ਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ’ਤੇ ਤਿਉੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹ ਆਈਆਂ। ਨੰਦਿਨੀ ਇਸ ਛੇਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੀ ਇਨਚਾਰਜ਼ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਾਈ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਦੀ 200 ਸਾਲ ਸਿੱਧਿਆਂ ਹੀ ਗੁਲਾਮੀ ਝੱਲੀ ਐ, ਅਸਿੱਧਿਆਂ ਭਾਵੇਂ ਹੁਣ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੀ ਐ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਸੁਪਰ ਸਮਝਿਆ ਹੋਇਆ ਐ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਦੀ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤ ਨੂੰ ਵੀ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲੀ ਬੈਠੇ ਹਾਂ, ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਐ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਇਮਾਨਦਾਰ, ਸੁਲਝੇ ਹੋਏ, ਅਗਾਂਹ ਵਧੂ, ਸੱਭਿਅਕ , ਬੁੱਧੀਮਾਨ, ਸੁਘੜ-ਸਿਆਣੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਕੀ ਤਖ਼ੱਲਸ ਵਰਤਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਆਵਦੇ ਹੀ ਮੁਲਕ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰੇ ਦੇ ਬੇਈਮਾਨ, ਅਣਪੜ੍ਹ, ਗੰਵਾਰ, ਬੇਚੱਜੇ , ਬੇਸੂੰਹੇ ਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1857 ਨੂੰ ਮੇਰਠ ਤੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਅਚਾਨਕ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਸੋਚੀ ਸਮਝੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਅਗਵਾਈ ਤਹਿਤ 1854 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਇਤਹਾਸ ’ਚ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯੂਰਪੀ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।