ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 29 ਜੁਲਾਈ
ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (RBI) ਦੇ ਨਵੀਨਤਮ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਾਲ-ਦਰ-ਸਾਲ 10.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ (ਮਾਰਚ 2025 ਤੱਕ)।
ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਇੱਕ ਸੂਚਕਾਂਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ RBI ਦਾ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਸੂਚਕ (DPI) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
"RBI- ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਸੂਚਕਾਂਕ (DPI) ਸੂਚਕਾਂਕ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਪੈਰਾਮੀਟਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੁਗਤਾਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ - ਸਪਲਾਈ-ਸਾਈਡ ਕਾਰਕ ਅਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧੇ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ," RBI ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ।
ਸੂਚਕਾਂਕ ਵਿੱਚ ਸਪਲਾਈ-ਸਾਈਡ ਕਾਰਕ POS ਟਰਮੀਨਲਾਂ, ATM, QR ਕੋਡ, ਡਿਜੀਟਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਪਦੇ ਹਨ। ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ UPI, IMPS, NEFT, RTGS ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਭੁਗਤਾਨ ਮੋਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਮੁੱਲ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਹੈ।
ਮਾਰਚ 2025 ਵਿੱਚ RBI ਦਾ DPI ਵਧ ਕੇ 493.22 ਹੋ ਗਿਆ, ਜੋ ਸਤੰਬਰ 2024 ਵਿੱਚ 465.33 ਸੀ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, RBI ਨੇ ਮਾਰਚ 2023 ਤੋਂ ਮਾਰਚ 2024 ਤੱਕ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ DPI ਵਿੱਚ 13.3 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮਾਰਚ 2024 ਵਿੱਚ, RBI-DPI ਸਕੋਰ 445.50 ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸਿਖਰਲਾ ਬੈਂਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਸੂਚਕਾਂਕ ਜਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਹਰ ਸਾਲ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ DPI ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੂਚਕਾਂਕ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੇ ਡਿਜੀਟਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੀ ਹੱਦ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਰਚ 2018 ਨੂੰ ਅਧਾਰ ਅਵਧੀ ਵਜੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ 100 ਦਾ ਸਕੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
DPI ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਵਿਆਪਕ ਮਾਪਦੰਡ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਮਾਪਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਮਾਪਦੰਡ ਭੁਗਤਾਨ ਯੋਗਕਰਤਾ (ਵਜ਼ਨ 25 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ), ਮੰਗ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਭੁਗਤਾਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ (10 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ), ਸਪਲਾਈ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਭੁਗਤਾਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ (15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ), ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ (45 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ) ਅਤੇ ਖਪਤਕਾਰ ਕੇਂਦਰਿਤਤਾ (5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ) ਹਨ।
ਇਹ ਨਵਾਂ ਡੇਟਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ UPI ਨੇ ਗਲੋਬਲ ਭੁਗਤਾਨ ਦਿੱਗਜ ਵੀਜ਼ਾ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਤੇਜ਼ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮੋਹਰੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ UPI ਨੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ 18.39 ਬਿਲੀਅਨ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਰਾਹੀਂ 24.03 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕੀਤੀ। UPI ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੇ ਲਗਭਗ 85 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੇ ਲਗਭਗ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।