ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 1 ਮਾਰਚ
ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਭੀੜ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਮਾਪਦੰਡ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਔਸਤਨ, ਹਰ ਰੋਜ਼ 15 ਤੋਂ 17.5 ਮਿਲੀਅਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸੰਗਮ ਵਿੱਚ ਡੁਬਕੀ ਲਗਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦੇ ਸਨ।
ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੁਆਰਾ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ ਗਿਆ, ਇਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਮਾਗਮ ਦੇ 45 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, 660 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ ਅੱਧਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਇਨ੍ਹਾਂ 45 ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਨਗਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਬਣ ਗਿਆ।
ਮਹਾਕੁੰਭ ਧਾਰਮਿਕ ਸਭਾ ਲਈ ਹੁਨਰਮੰਦ ਭੀੜ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਯੋਜਨਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਨਿਕਾਸ ਲਈ ਕਈ ਵੱਖਰੇ ਰੂਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਭੀੜ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਕ ਕੰਟਰੋਲ ਰੂਮ 24/7 ਨਿਗਰਾਨੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਭੀੜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਪਾਰਕਿੰਗ ਖੇਤਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਵਾਜਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਚਿਆ। ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭੀੜ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਹੱਜ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਲੱਖਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮੱਕਾ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਥੇ, ਭੀੜ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਜੀਟਲ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਰੂਟ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦਾ ਕਾਰਨੀਵਲ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿਚਕਾਰ ਤਾਲਮੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਅਤੇ ਜਟਿਲਤਾ ਇਸਨੂੰ ਵਿਲੱਖਣ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੱਜ ਅਤੇ ਕਾਰਨੀਵਲ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 2 ਤੋਂ 2.5 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 10 ਤੋਂ 15 ਮਿਲੀਅਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਯ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ, ਇਹ ਗਿਣਤੀ 80 ਮਿਲੀਅਨ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। 45 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਦੋ ਵਾਰ 50 ਮਿਲੀਅਨ, 35 ਮਿਲੀਅਨ ਤਿੰਨ ਵਾਰ, 20 ਮਿਲੀਅਨ ਪੰਜ ਵਾਰ ਅਤੇ 10 ਮਿਲੀਅਨ 30 ਵਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਈ। ਅਜਿਹੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਸਮਾਗਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਤੁਲਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਏਆਈ-ਅਧਾਰਤ ਕੈਮਰੇ, ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਹੋਲਡਿੰਗ ਏਰੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ ਬਲਕਿ ਭੀੜ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮਿਆਰ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੇਗੀ।