ਚੰਗਾ ਸੁਭਾਅ, ਸਮਝਦਾਰੀ ਤੇ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਸਰੋਤ

20,ਮਈ -ਡਾ. ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ

ਚੰਗਾ ਸੁਭਾਅ, ਸਮਝਦਾਰੀ ਤੇ ਸੰਬੰਧ ਭਾਵੇਂ ਵੇਖਣ ਤੇ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੱਖਰ ਸਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਸਮਝਦਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੀ ਸੁਭਾਅ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਮਝਦਾਰ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਨ ਹੀ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਬਿਨਾ ਸਮਝਦਾਰੀ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸੁਭਾਅ ਹੋਣਾ ਵੀ ਮੁਮਕਿਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਮਝਦਾਰ ਲੋਕ ਹੀ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਤੰਗ ਦਿਲ, ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵੇਖ ਕੇ ਸੜਨ ਵਾਲੇ, ਚੁਗਲਖੋਰ, ਹੈਂਕੜਬਾਜ, ਖੁਦਗਰਜ, ਕੰਮਚੋਰ, ਧੋਖੇਬਾਜ, ਗੁਸੈਲੇ, ਜਾਲਸਾਜ, ਖਚਰੇ, ਦੋਗਲੇ ਅਤੇ ਵਾਅਦਾ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਨਾ ਤਾਂ ਸਮਝਦਾਰ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਚੰਗਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚੰਗਾ ਮਾੜਾ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾਰ ਅਤੇ ਮੂਰਖ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ’ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਭਾਵੇਂ ਸੱਤ ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਪਾਰ ਵਸਦੇ ਹੋਣ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਉਹ ਦੇਰ ਸਵੇਰ ਯਾਦ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਨੇੜੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹਰ ਵੇਲੇ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਬਿਗਾਨਿਆਂ ਵਰਗੇ ਹੀ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਖਾਣ ਕਿ ਚੰਗੇ ਗੁਆਢੀਂ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਮਾੜਾ ਗੁਆਢੀਂ ਸਦਾ ਹੀ ਰਿਸਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਾੜੇ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹੀ ਇਹ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਭਰਾ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ’ਚ ਪਿਆਰ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਾਲੇ ਸਮਝਦਾਰ ਭਰਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ, ਸਮਝਦਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਬਣਨ ਲਈ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਕੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁੱਝ ਵੇਖਕੇ ਵੀ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਨਜਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਨਾ ਪੈਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਸਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅਦਾਰਿਆਂ ’ਚ ਜਿੰਨੇ ਜਿਆਦਾ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਸਮਝਦਾਰ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਦਾਰਿਆਂ ’ਚ ਆਪਸੀ ਮਿਲਵਰਤਨ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਲਾ ਮਹੋਲ ਅਤੇ ਵੱਧ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਬਿਨਾ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ’ਚ ਕਦੇ ਵੀ ਸ਼ੋਭਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਜੀਅ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਜਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦਾ। ਉਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਕੋਸਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਕੁੱਝ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੱਲੇ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਸਮਝਦਾਰ ਲੋਕ ਗੁਜਾਰੇ ਯੋਗ ਸਾਧਨ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜ਼ੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਨਾ ਕਿ ਛੋਟੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸਮਝ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਕਿਵੇਂ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਜਾਣਕਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕੁੜੀ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਨੂੰ ਤੁਰਨ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਤੁਰਨ ਵੇਲੇ ਐਨੀ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਰੋ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿੰਨੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਆਂ ਭਰਜਾਈਆਂ ਰੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਭਰਜਾਈਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਧੀ ਵਾਲਾ ਹੀ ਪਿਆਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਉਸ ਕੁੜੀ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਨੂੰਹ ਦੇ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸ ਦੀ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਡੌਂਡੀ ਪਿੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੇ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਉੱਤੇ ਪਰਦਾ ਪਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਧੀਆਂ ਹੀ ਨੂੰਹਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੰਗੇ ਨੇਕ ਅਤੇ ਸਿਆਣੇ ਸਿਆਸੀ ਲੋਕ ਸੱਤਾ ’ਚ ਹੋਣ ਜਾਂ ਹੋਣ ਫੇਰ ਵੀ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ’ਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਚੰਗੇ ਅਧਿਆਪਕ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ’ਚ ਨਲਾਇਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਰੱਬ ਵੀ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਾ ਸਕਦਾ। ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਨਲਾਇਕ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭਲਾਉਂਦੇ। ਚੰਗੇ ਸੁਭਾ ਅ ਵਾਲੇ ਡਾਕਟਰ ਆਪਣੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਡਰਾਉਣ ਨਾਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਹੌਂਸਲਾ ਰੱਖੋ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਕੀਨਨ ਤੌਰ ’ਤੇ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਾਂਗਾ। ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਾਨੂੰ ਨਾ ਵੀ ਵੇਖਣ, ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੇਰ ਵੀ ਬੁਲਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਮਾੜੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਵੇਖਕੇ ਰਸਤਾ ਛੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਤਿਕਾਰ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਨਿੰਦਣ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ’ਚ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਘਾਟ ਨਹੀਂ।
ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਇਸ ’ਚ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲਾ ਸਮਝਦਾਰ ਇਨਸਾਨ ਬਣੇ । ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਮਾੜਾ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਨਾ ਕਹੇ ਪਰ ਉਸਦੀ ਸੰਗਤ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਮੂੰਹ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾ ਰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਕਮਜੋਰ ਹੀ ਹੋਣ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਹਰ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਚਾਹਵਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਮੂਰਖ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਭਾਵੇਂ ਜਿੰਨੇ ਮਰਜੀ ਸਮਰਥ ਹੋਣ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਉਹ ਬਿਗਾਨਿਆਂ ਵਰਗੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।